CAE A NOVENA GOTA DE BREA NO EXPERIMENTO MÁIS LONGO DO MUNDO

  O experimento máis longo do mundo deu hoxe un paso máis. Unha gota de brea, a novena despois dunha espera de máis de 13 anos, desplomouse no experimento máis longo da Historia, mención incluída no libro Guinnes dos récords, que se desenrola desde fai 87 anos na Universidade de Queensland (Brisbane, Australia). É a primeira vez que a lenta caída destas bágoas negras foi grabada en directo polas cámaras, aínda que ata agora os investigadores só proporcionaron imaxes do inminente choque en time-lapse e non da ruptura. 

                                                    

  

  Todo comenzou en 1927 nun aula. O profesor Thomas Parnell, custodio do experimento ata a súa morte, quixo demostrar aos seus estudiantes que hai sustancias que aparentan sólidos pero son fluídos de alta viscosidade. Para certificar a súa tese, Parnell encheu de brea quente un funil de colo sellado. Tras tres anos de reposo, o profesor rompeu o colo do funil e comenzou esta fantástica aventura sen fin. 

  O ritmo da caída foi, aproximadamente, dunha gota por cada década. A primeira caiu en 1938, a segunda no 47, a terceira en 1954, a cuarta no 62, a quinta en 1970, e a sexta no 79. Trala caída da séptima gota en 1988, os científicos decidiron dar un paso máis no experimento. Aillaron o habitáculo para que estivera en condicións ambientais especialmente controladas, dotando así de máis rigurosidade os datos recollidos xa que, ata entón, as variacións de temperatura podían variar a viscosidade do fluído. Selaron a cámara e dotaronna de aire acondicionado para manter permanente a temperatura interio. Gracias a esto, e á caída da octava gota no 2000, hoxe en día sabemos que a brea (baixo unhas condicións determinadas) é 2,3 x 10 elevado a 11 veces máis viscosa que a auga. 

  A proba é custodiada polo profesor Andrew White despois da morte o pasado ano do seu colega John Mainstone, que vixiou a mostra de brea durante nada menos que 52 anos sen poder ver nengunha caída en persoa. Mainstone perdeu a observación do colapso das gotas en tres ocasións, por un día no 1977, por só cinco minutos, en 1988, e no 2000, cando unha cámara web que grababa a escea sufriu un apagón de 20 minutos e perdeu o momento crucial. Despois deso, o experimento foi posto baixo vixilancia constante, con tres webcams. 

                           

DRONES

   Os drones, palabra inglesa que significa abellóns polo seu ruido característico, desenroláronse, como tantos grandes avances da tecnoloxía actual, gracias á investigación militar durante 50 anos. Pero nos comenzos do século XXI, avións e helicópteros dirixidos por control remoto (RPAS, polas súas siglas en inglés) e vehículos aéreos non tripulados (UAV) estánse despoxando do seu uniforme de campaña para implantarse no ámbito civil con usos ben distintos.

                         

   Esta transferencia da tecnoloxía militar cara usos civís abriu un nuevo horizonte de posibilidades para o sector aeronáutico, que vai desde novas ferramentas para o control de cultivos, incendios e equipamentos industriais ata sistemas de recoñecemento de persoas ou artefactos en accións de seguridade e rescate. Os drones poden ser desde vehículos de menos de 900 gramos ata avións ou multirrotores de calquer tamaño nos que bastaría con instalar un sistema de pilotaxe remoto. Según a súa envergadura teñen distintos tempos de autonomía, funcionalidade e capacidade de carga. As súas posibilidades son innumerables: serven para evaluar o estado de cultivos, parques eólicos, solares ou tendido eléctrico; e tamén para realizar traballos de topografía, alzamentos de terreo e ortofotos, que combinan a fotografía aérea coa precisión dun plano.

                     

  A rapidez, lixereza e destreza destas aeronaves permítelles acceder a zonas inseguras en situacións complicadas. Por eso son ideais en rescates, controles de perímetro de vehículos sospeitosos, rastreos de edificios, avanzadillas de convoies ou incluso en aludes de neve. Cun dron dotado dunha cámara infrabermella pódese rexistrar unha ladeira en cinco minutos, mentras que un grupo de persoas pode tardar ata cinco horas.

  Gracias ao baixo coste destas aeronaves, un equipo liderado polo CSIC ha desenrolou un sistema para vixiar desde o aire a caza furtiva dos rinocerontes africanos. Os seus avións non tripulados están equipados con cámaras de foto e vídeo de alta resolución e visión nocturna.

  Entre os sectores que máis rápidamente están explotando as posibilidades destes vehículos destaca a producción de vídeo para cine e publicidade. 

  Un dos pequeños avións de control remoto que poderá utilizarse para vixiar incendios e vertidos; así como supervisar fronteiras, tendidos eléctricos e encoros, é o ALTEA-EKO. Trátase do primeiro dron civil matriculado en Europa e é español.

                     

MATERIA ESCURA NO CENTRO DA GALAXIA

   É unha materia de composición descoñecida que, ademáis non emite a suficiente radiación electromagnética como para ser observada directamente cos medios técnicos actuais, pero calcúlase que constitúe o 85% do universo. 

  Trátase da chamada "materia escura", e foi deducida polos especialistas a partir dos efectos gravitacionais que causa a materia visible do cosmos, como a das estrelas ou as galaxias. 

  O pasado mes de febreiro de 2014, uns 190 expertos no tema de todo o mundo reuníronse nun simposio celebrado na Universidade de California en Os Anxeles (UCLA) para poñer en común as últimas novidades nas investigacións sobre a materia escura. Entón, expuxéronse os resultados de varias análises que indican que dita misteriosa materia escura si existe, aínda que non poida verse nen rexistrarse.

                        

  

  Os raios gamma son un tipo de radiación electromagnética que pode ser producida por elementos radiactivos ou por procesos subatómicos de diversos elementos cósmicos, entre eles a materia escura. 

  Os raios gamma de alta enerxía que se producen no centro da nosa galaxia poden ser explicados en parte a partir de fontes conñecidas, como a interacción de sistemas binarios, púlsares aillados de restos de supernovas ou partículas que chocan co gas interestelar. Pero existe un exceso de raios gamma procedentes de dito centro de orixe descoñecida que, ademáis, é consistente coas prediccións sobre materia escura. 

  Ese exceso de raios gamma non adxudicado a causas coñecidas, é o que rexistrou o Telescopio Espacial de Raios Gamma Fermi, un observatorio espacial da NASA deseñado para estudiar as fontes de raios gamma do universo, co obxeto de detallar mapas das mesmas.

  Eses novos mapas, desenrolados por investigadores do Fermi National Accelerator Laboratory (Fermilab), do Harvard-Smithsonian Center for Astrophysiscs (CIA), do MIT e da Universidade de Chicago, permitiron agora analisar ese exceso de raios gamma e probar se as explicacións máis convencionais, como a presencia de púlsares non descubertos ou colisións de raios cósmicos en nubes de gas, poden explicalo. 

                       

  

  Aínda que ninguén coñece a verdadeira natureza da materia escura, os científicos creen que existen unhas partículas chamadas WIMP ("partículas masivas que interactúan débilmente") que a conforman. 

  Teorizouse que, nas súas interaccións e colisións, as WIMP aniquílanse mutuamente ou producen unha partícula intermedia, que rápidamente se descompón. Ambas reaccións provocarían unha producción de raios gamma que é o que parece que detectou o Telescopio Fermi.

  Cando os astrónomos restaron, dos datos deste observatorio, todas as fontes de raios gamma coñecidas do centro da galaxia, seguiu existindo neste unha emisión de raios gamma sobrante. 

  Os investigadores concluíron que este exceso axustaríase á producción de raios gamma que conlevaría a aniquilación de partículas de materia escura (WIMP) cunha masa de entre 31 e 40 GeV. Nembargantes, advirten que serán necesarias novas análises e rexistro para validar a interpretación de datos realizada. 

VOLTA AO MUNDO SEN COMBUSTIBLE

   A empresa de aviación Solar Impulse presentou en Suiza o primeiro avión solar deseñado para superar o reto de dar a volta ao mundo sen utilizar nengún combustible, bautizado como Solar Impulse 2, que despegará en marzo de 2015 e será conducido por dous pilotos que poderán permanecer ata "cinco días e cinco noites" en voo sen ter que aterrar. 

  Nunha presentación mundial na localidade suiza de Payerne, os fundadores de Solar Impulse e pilotos do Solar Impulse 2, Bertrand Piccard e André Borschberg, desvelaron ao mundo o novo avión.

               

  

  Neste proxecto, que se iniciou hai xa 12 anos, participou un equipo multidisciplinar de 80 especialistas. Eles conseguiron que este avión almacene a enerxía suficiente, gracias a 17.248 células fotovoltaicas, que alimentarán ás catro hélices da aeronave e recolectarase e almacenará nas súas baterías de polímero de litio.

  O avión, que mide 72 metros, é similar a un Boeing 747 e é incluso "máis lixeiro" que un vehículo. A cabina mide 3,8 metros cúbicos e monitorizará as constantes vitais do piloto para detectar calquera posible anomalía. Pode acadar un máximo de altura de 8.500 metros e a súa velocidade máxima é de 90 km/h a nivel do mar e 140 km/h á máxima altitude. A súa velocidade mínima é de 36 km/h a nivel do mar e 57 km/h a máxima altitude.

           

    

   O Solar Impulse 2, que soportará temperaturas de 40 graos baixo cero pola noite e 40 graos polo día, despegará desde algún lugar da zona do Golfo e voará sobre o Mar de Arabia, India, Birmania, China, o Océano Pacífico, Estados Unidos, o Océano Atlántico e o Sur de Europa ou o Norte de Africa. 

  É "absolutamente eficiente enerxéticamente" e dispón "dos mellores motores, as mellores baterías e os materiais máis lixeiros" para poder manter o voo durante "cinco días e cinco noites" sen descanso. A cabina, monoplaza e cun asiento ergonómico, dispón dun pequeno servicio para os pilotos, que terán que alimentarse a base dunha comida especial e que só poderán durmir durante "20 minutos", algo para o que levan meses entrenando e que pensan superar coa axuda de técnicas de relaxación e auto hipnose. 

  Unha serie de dispositivos controlarán desde terra o seu estado de saúde en todo momento. Ademáis, levarán todo o tempo un paracaídas por se ocorrera unha situación de emerxencia e tiveran que saltar do avión. 

  Os pilotos son conscientes de que a súa aventura entraña moitos riscos, pero dedicarán o próximo ano a facer probas e a utilizar os simuladores tanto como poidan para minimizalos.

  Con esta iniciativa non pretenden que se construian avións solares para transportar pasaxeiros, senón convencer a políticos e cidadáns de que as enerxías renovables poden satisfacer gran parte da demanda enerxética. 

O PRIMEIRO MAPA DO CEREBRO HUMANO

  O cerebro é o órgano máis descoñecido, o que máis incógnitas alberga. Profundizar nos seus segredos será un pouco máis sinxelo a partir de agora gracias a dous mapas que aportan datos e coordenadas claves para a comprensión do funcionamento cerebral dos mamíferos. Aínda que todavía básicos, estes modelos en tres dimensións poden ser moi útiles para adentrarse nos pasos que marcan o desenrolo, seguir os circuitos de comunicación, ou coñecer máis a fondo as raíces de problemas como a esquizofrenia ou o autismo. 

                       

  A revista "Nature" publica esta semana  estes dous traballos que prometen un importante impulso no ceñecemento do cerebro e as súas patoloxías. Ambos traballos están ligados ao Instituto Allen de Estudos Cerebrais, unha entidade privada sen ánimo de lucro posta en marcha por Paul G. Allen, cofundador de Microsoft, que está empeñado en desentrañar os misterios do cerebro. 

  O primeiro deles detalla as conexións neuronais presentes no cerebro dun rato. Bastante minucioso é o primeiro mapa destas características que se fai nun animal vertebrado e aporta datos fundamentais para entender de qué forma se comunican as rexións cerebrais. Dende fai un cuarto de século disponse do "conectoma" do gusano C. elegans, que ten só 302 neuronas. Nembargantes, o cerebro do rato ten 75 millóns de neuronas, organizadas de forma similar ás do humano. 

                              

                       

  O segundo é un mapa da expresión dos xens no cerebro prenatal, que indica onde e cómo vai evolucionando esa expresión para conformar o desenrolo cerebral. 

  O que conseguiron os investigadores do Allen "é unha especie de manual de instruccións de cómo se vai formando o cerebro, limitado a tres estadíos do desenrolo embrionario, aínda que con datos de miles de xens", aclara Xoan Lerma, director do Instituto de Neurociencias de Alicante CSIC-UMH. Esta é a primeira vez que se obtén un mapa de expresión xénica de este tipo en humanos. 

  En especial, resaltan os autores, o traballo pode aportar datos moi interesantes en patoloxías como o autismo, que se empezan a xestar durante o desenrolo embrionario. 

                             

  O mapa de expresión xénica abre novas posibilidades xa que permitirá aos neurocientíficos estudiar en patoloxías espontáneas ou inducidas no laboratorio, cómo a alteración de determinados xens xenera modificacións no desenrolo do cerebro. 

  O traballo valida ademáis o controvertido uso de modelos de rato para o estudo das patoloxías humanas, xa que puxo de manifesto que hai máis similitudes que diferencias entre o cerebro de roedores e o humano.

  Aínda que cauteloso, Lerma augura novos achados neste área, gracias aos avances en tecnoloxía e computación que dan lugar á posibilidade de realizar análises a gran escala. 

O LANZAMENTO DO SENTINEL-1A

  A Axencia Espacial Europea (ESA) lanzou este xoves o primeiro satélite do proxecto Copérnico, 'observador' da Terra. O chamado Sentinel-1A púxose en órbita de manera puntual ás 23:02 hora peninsular española (21:02 h UTC) desde o Porto Espacial Europeo en Kourou (Guayana Francesa) e a bordo da nave rusa Soyuz.

                                      

  O satélite, que formará parte de Copérnico, o maior sistema civil de observación da Terra xamais despregado, ten como obxetivo controlar o estado do mar, a atmósfera, a superficie terrestre e o clima, e ofrecerá apoios a servicios de seguridade e emerxencia, según informou a ESA.

  Trátase do primeiro dos "centinelas" desa ambiciosa constelación europea, vixiar o medio ambente e detectar cambios na superficie terrestre.

           

  O seu dispositivo estrela é o radar SAR (Radar de Apertura Sintética, polas súas siglas en inglés), unha antena de 12 metros que estudiará a superficie terrestre a través do "eco" de microondas enviadas desde 700 quilómetros de altitude.

  O primeiro destes vixías europeos, o programa de maior amplitude da ESA trala constelación Galileo, chamada a competir co GPS estadounidense, cubrirá a superficie de Europa, Canadá e as principais rutas marítimas cada tres días, aínda que visitará o Ártico ata 14 veces cada 24 horas.

  Proporcionará diariamente 2,5 terabites de información libre e gratuita que se utilizará para identificar corrementos de terras ou erupcións volcánicas.

  O  Sentinel-1, un dispositivo de 2.300 kilos con dous paneis solares de 10 metros cada un que garantirán a súa alimentación enerxética, seguiralle o seu xemelgo 1B. Ambos traballarán simultáneamente en 180 grados para abarcar unha maior superficie.

  É a primeira dun total de seis misións "centinela", cun presuposto que acada os 7.500 millóns de euros (unos 10.300 millóns de dólares) e que ten como misión analisar o planeta de maneira constante como nunca antes se fixo.

  

  A misión consiste nunha constelación de dous satélites idénticos, e a ESA prevé lanzar en 2015 o Sentinel-1B. O que se lanza este xoves, o 1A, está equipado cun radar avanzado que proporcionará imaxes diurnas e nocturnas da superficie terrestre, e en calquera condición meteorolóxica.

  Esta misión ten previsto mellorar numerosos servicios, como a medida da extensión do xeo no Ártico; o mapeo rutinario do xeo mariño; a vixilancia do medio mariño -incluíndo derrames de crudo e detección de navíos-; a monitorización de movimentos na superficie terrestre; a xestión do terreo, a auga e as selvas.

  Os satélites tamén serán decisivos para facilitar as labores dos equipos de axuda humanitaria e de resposta ante desastres naturais, distribuíndo mapas actualizados das zonas afectadas e o apoio en emerxencias humanitarias.

 Cando o resto de satélites esté en órbita cubrirán o planeta completo cada seis días, e transmitirán os seus datos a estacións de terra distribuidas por todo o mundo.